Ongedierte bestrijden op een natuurlijke manier? Jazeker!
Hoe je onkruid bestrijdt, daarover raken moestuinders niet snel uitgepraat. Maar wat te doen tegen ongedierte is pas echt een ‘hot topic’. Dat komt omdat bepaalde ‘plaagdieren’ ernstige schade kunnen aanrichten aan gewassen. Er zijn prettiger dingen dan de helft van je slabed te zien verdwijnen, toch?
Kan je lastige beestjes op een natuurvriendelijke manier buiten je moestuin houden - of als ze er al zijn, bestrijden zonder giftige chemicaliën? Zo dadelijk ontdek je dat daarvoor meer mogelijkheden bestaan dan je denkt, allemaal met oog voor duurzaamheid en respect voor natuurlijke ecosystemen.
In dit artikel ontdek je ...
Ongedierte is een groepsnaam voor een grote en gevarieerde dierenfamilie. Er zijn er die kruipen, vliegen, knabbelen, gangen graven, … Net zoals bij onkruid, zijn (ondanks de negatieve bijklank van het woord) veel soorten ongedierte heel nuttig, omdat ze een specifieke rol spelen in de moestuinomgeving. Neem ze weg en het ecosysteem raakt uit balans. Er bestaan ook ‘plaagdieren’ die echt fascinerend zijn om bezig te zien in elke fase van hun leven.
Ongewenste dieren zijn de soorten die schade toebrengen aan de moestuin en voor de rest weinig of geen nuttige rol spelen in het ecosysteem. Het is dus altijd goed om voor- en nadelen van elke soort goed tegen elkaar af te wegen. Daarom is het ook zo belangrijk om eerst na te gaan over welke soort(en) ongedierte het precies gaat in jouw geval. Soms ben je daar snel uit, andere keren vraagt dat wat meer speurwerk.
Daarvoor kan je bijv. de app Obsidentify downloaden op je smartphone. Het gebruik is simpel: maak een foto van een dier (of plant of paddenstoel). Snij de foto bij voor een betere herkenning. Klik op de knop Identificeer, en krijg binnen enkele seconden de naam van de soort met aanvullende informatie. De app herkent meer dan 20.000 soorten uit Europa.
Een fotootje maken en laten zien aan een expert in je lokale Aveve-winkel kan je zeker ook helpen!
Welke tuinbewoners kan je aantreffen?
Enkele vaak voorkomende soorten zijn: Bladluis, engerlingen (larven van bladsprietkevers zoals de mei-, rozen- en junikever), pissebedden, mieren, rupsen, spinnen, slakken, witte vlieg… Daarnaast zijn er ook grotere dieren zoals woelmuizen, mollen, ratten, enz.
Sporen herkennen
Gekrulde, vergelende bladeren die kleverig aanvoelen (dit door de honingdauw)? Dan is de kans groot dat hier bladluizen achter zitten. Zilverkleurige slijmsporen en gaten in de bladeren verraden de aanwezigheid van slakken. Verkleurde, verwelkte planten: hier kunnen ook bodeminsecten achter zitten. En schrik niet als je een muizennest in de composthoop vindt. Of achter een gaatje in het tuinhok.
Ga je advies vragen, probeer dan heel goed te omschrijven welke sporen je opgemerkt hebt. Hoe beter je dat kunt omschrijven, hoe sneller de adviseur van Aveve je kan helpen.
Welke beestjes zijn nuttig, welke schadelijk?
Bij ‘ongedierte’ denk je misschien al snel aan die ‘plaagdieren’ die bijvoorbeeld je mooie kroppen sla opvreten zoals slakken. Er bestaan inderdaad insecten en andere diertjes die het hele opzet van je moestuin - lekkere, gezonde, mooie groenten en fruit kweken - serieus in het gedrang brengen.
Weet je ondertussen precies welke soort(en) ongedierte bij jou op bezoek zijn? Bekijk dan ook eerst hun pro’s en contra’s. Je zal merken dat sommige insecten juist heel nuttig zijn voor jouw moestuin. Lieveheersbeestjes zijn dol op bladluizen, sluipwespen smullen van witte vlieg. Veel vliegende insecten hebben ook nog een belangrijke andere bij-job: ze bestuiven de planten in jouw moestuin waardoor die planten vruchten maken.
Bodeminsecten
- Nuttige bodeminsecten zijn regenwormen, lieveheersbeestjeslarven en grondbewonende roofkevers. Ze helpen bij het verbeteren van de bodemstructuur en bij de voedingsstoffencyclus in je moestuin.
- Schadelijke bodeminsecten zoals wortelvlieg, emelten (langpootmuggen) en aardrupsen kunnen wortels en jonge planten ernstig schaden.
Slakken
- Slakken voeden zich vaak met sappige, zachte bladeren, stengels en fruit van planten, waardoor ze aanzienlijke schade kunnen aanrichten.
- Ook indirect kunnen slakken schade veroorzaken: ze kunnen ziekteverwekkers verspreiden.
Bladluizen
- Bladluizen zuigen sap uit planten. Gevolg: verminderde groei, verzwakking en verspreiding van ziekten.
- Bladluizen produceren ook honingdauw, waardoor roetdauwschimmels en andere schimmelinfecties kunnen ontstaan.
Elk beestje, hoe klein ook, heeft zijn doel in de natuur. Dit is een mooi basisprincipe: wanneer de tuin in evenwicht is, groeien schadelijke insecten niet uit tot een plaag. Want nuttige beestjes houden het aantal schadelijke soorten normaal gezien binnen de perken. Geen chemische pesticiden gebruiken zorgt er mee voor dat de natuurlijke vijanden van schadelijke insecten behouden blijven - en dus ook het evenwicht.
Jouw moestuin-motto: bevorder en behoud de biodiversiteit
Diverse gewassen en bloemen trekken natuurlijke vijanden aan en helpen je bij het handhaven van een evenwichtig ecosysteem. Belangrijk is dat je ook de woonomgeving (habitat) van bepaalde beestjes, zoals waterpartijen en hun favoriete schuilplaatsen, behoudt. Dat is goed voor de biodiversiteit en het natuurlijke evenwicht in de moestuin.
Voorkomen is altijd beter dan verdelgen. Toch kan de natuur in jouw moestuin - om allerlei redenen - uit balans geraken. Dan is het tijd voor actie. Wacht in elk geval niet te lang om een probleem aan te pakken.
Maak de toegang moeilijker
Geef kleine veelvraten minder kans om tot bij je planten te geraken door letterlijk barrières op te werpen. Niet giftig, wél effectief!
- Met fijnmazige netten en vliezen maak je de toegang voor groentevliegen en witjes (Pieris) moeilijk.
- Met klevende gele vangplaten vang je massaal vliegende insecten zoals witte vlieg, bladluis, tripsen, potgrondvliegjes en zo meer weg. Vooral voor eetbare gewassen zijn insecticidevrije lijmvallen en lijmband een goede oplossing.
- Fruitbomen worden vaak aangevallen door fruitvliegjes en maden. Hiertegen helpen speciale lijmvallen met lokstoffen, die je aan de bomen bindt.
- Speciale omheiningen en verhoogde bedden zijn beproefde middelen tegen slakken en ander kruipend ongedierte.
- Heb je een tuinhok of afschermende tuinpanelen? Controleer ze op kieren en gaten. Heel wat muizen, ratten en andere kruipdiertjes hebben maar een (piep)klein gaatje nodig om in je moestuin binnen te dringen. De volksmond zegt het: als hun kop erdoor kan, zijn ze binnen!
Zet vliegende en kruipende hulpverlenertjes in
De natuurlijkste manier om het ongedierte in je moestuin onder controle te houden? Dat is - verrassend genoeg - de hulp inroepen van je kruipende en gevleugelde vrienden!
Inspiratie haal je uit deze tips:
- De meeste jonge vogels eten insecten. Nestkastjes en wintervoer zorgen voor meer vogels = minder insecten in jouw tuin.
- Egels, spitsmuizen, merels, padden... zijn gek op slakken. Veel slakken. Trek ze aan met een takkenwal, een doornige haag, een composthoop, een kleine vijver of poel, ....
- Kruipende helpers trek je vooral aan met een goede mulchlaag en door ze niet te verstoren. Deze rovers op pootjes zijn meestal ’s nachts actief.
- Loopkevers bestaan in circa 50 soorten. In je mulchlaag (tussen de struiken bijvoorbeeld) kunnen tot 150 loopkevers per m2 overwinteren. Smulpapen zijn het: ze eten hun eigen gewicht per dag aan slakken, rupsen, bladluizen, larven, ...
- Spinnen en hooiwagens zijn niet griezelig, maar fantastische helpers; ze jagen op bladluizen, vliegen, galmuggen en rupsen.
- Fluweelmijt: die kleine rode spinnetjes vertonen zich bij warm weer en eten veel soorten beestjes en eitjes op.
- Sluipwespen, gaas- en zweefvliegen zijn dol op nectar en/of stuifmeel en insecten. Eén sluipwespvrouwtje legt soms honderden eitjes in rupsen of luizen die dan van binnenuit worden opgegeten. Zweefvlieglarven verorberen tot 700 luizen in veertien dagen.
- Van het lieveheersbeestje eten zowel de larven als de volwassenen bladluizen. Tot 150 per dag. Een helpertje uit de duizend!
Vliegende helpers trek je vooral aan met nectar en stuifmeel. Bij voorkeur van:
- Schermbloemigen: koriander, dille, venkel, wortel, peterselie, kervel, pastinaak,... en vaste planten zoals margriet, guldenroede, aster, ...
- Eenjarigen: slaapmutsje, limnanthes, korenbloem, ganzenbloem, boekweit ...
- Enkele bloemen: in dubbele bloemen kunnen ze de nectar en het stuifmeel moeilijk bereiken.
Je helpt die vliegende helpertjes met dorre bladeren en stengels in de siertuin om te overwinteren. Wacht dus om je tuin op te ruimen tot het weer lente wordt.
Kippen: voor de eitjes, tegen de beestjes
Wist je dat… kippen uitstekende ongediertebestrijders zijn? Ze smullen van taxuskevers en wormen, slakken en larven van veel ongedierte zoals de spinselmot en de buxusbladvlo.
Tip: kippen zijn ook tuk op jonge groenten, laat ze dus niet scharrelen in de moestuin wanneer je net geplant hebt!
Zet planten in tegen vervelende insecten: het werkt!
Ook planten kunnen een behoorlijk handje helpen om vervelende insecten een hak te zetten. Vooral door ze te verjagen. Je moestuin is ook de ideale omgeving om wat insectenwerende planten te voorzien. Het is geen toeval dat al eeuwenlang moestuinen vaak ook een herbarium hebben.
Een greep uit vele, vele mogelijkheden:
- Basilicum houdt vliegende insecten tegen, ook de witte vlieg die dol is op tomaten
- Lavendel voorkomt bladluizen en mieren.
- Citroenmelisse helpt zoals bekend tegen muggen.
- Kervel schrikt (blad)luizen en mieren af
- Citroenverbena maakt steekmuggen het leven zuur
- Munt: verdedigt tegen mieren en muizen.
- Citroengras: daar houden vliegende insecten niet van
- Peterselie: nog een vijand van mieren
- Nog een tip! Laat rijp fruit niet hangen. Pluk het snel om een invasie van insecten te voorkomen. Zeker voor aardbeien en bessen!
- Uien en look verjagen ook muizen en mollen. Plant ze in je moestuin. in de grond planten. Mollen houden ook niet van Helleborus (winterroos) en keizerskroon.
Escargots met fijne kruiden… of bier?
Wist je dat slakken een gevoelige reukzin hebben? Van aromatische tuinkruiden zoals tijm en marjolein hebben ze echter een afkeer. (Ook bladluizen houden hier niet van!). Eveneens ongenietbaar zijn voor hen varens, grassen en harige bladplanten. Ze eten liever sappige, zachte bladeren en stengels van planten met weinig vezels. Niet toevallig vreten slakken graag hosta’s kaal… Plant dus sterk geurende kruiden in je moestuin, dat helpt.. Andere slakwerende manieren: koperen strips, slakkenkorrels of een slakkenval. Ook bakjes bier kunnen werken: sommige slakken komen erop af en… verdrinken erin.
Wat is de beste oplossing? Uitproberen is de boodschap!
Flower power
Rondwormen zijn tuk op aardbeien, wortelen, aardappelen en selder. Plant hiertegen zonnehoed, afrikaantjes, Coreopsis en/of Oost-Indische kers. Die scheiden stoffen af die rondwormen afschrikken. De wortels van de bloemen scheiden een geur af die de rondwormen aantrekken, maar na het eten gaan ze dood.. Afrikaantjes verjagen ook mieren.
Luizen en muggen houden zich liefst ver van goudsbloemen. Lavendel verjaagt motten en muggen.
Goed idee: Combinatieteelt
De beste manier van ongedierte bestrijden? Die begint met het zoveel mogelijk voorkomen van ongedierte voor je gaat ‘sproeien’. Dat betekent ook dat je de juiste plant op de juiste plaats zet. En dat je je moestuin geregeld onderhoudt. Want gezonde planten hebben van nature meer weerstand tegen ongedierte. Je hebt hierboven al gemerkt dat sommige planten goede maatjes zijn van elkaar in de strijd tegen ongedierte. Dat brengt ons bij het idee van ‘companion planting’ of combinatieteelt. Sommige planten en kruiden zijn nu eenmaal bovenstebeste buren omdat ze samen het milieu verbeteren, nuttig ander leven aantrekken en sommige ongewenste beestjes op een afstand houden.
Waak over de grond van de zaak
Een gezonde bodem is de basis van alles. Met organisch mulchmateriaal vang je (figuurlijk) veel vliegen in één klap. Een flinke laag mulch helpt de bodemvochtigheid te behouden, de bodemtemperatuur te regelen en de activiteit van bodeminsecten te verminderen. Voeg compost en organisch materiaal toe. Daardoor verbetert de bodemstructuur en wordt de bodem voedingrijker. Resultaat: mooie stevige planten die beter bestand zijn tegen insectenplagen.
Natuurlijke bestrijdingsmiddelen: enkele recepten
Soms kun je niet anders dan middelen inzetten tegen ongedierte. Kijk dan vooral in de richting van natuurlijke, ‘eco-friendly’ oplossingen. Tip: maak er eens eentje zelf. Zeker in een vroeg stadium (voor er sprake is van een echte plaag) kunnen zij al effectief helpen.
Brandnetelspray
Met een aftreksel van jonge brandnetelblaadjes kun je op een milieuvriendelijke manier fruitbomen en groenten beschermen tegen luizen, vlooien en spintmijt.
Recept: Meng 75 g brandnetelblaadjes met 1 liter drinkwater, laat 3 à 4 dagen trekken op kamertemperatuur. Verdun deze soep met wat extra water. Giet het mengsel vervolgens in een plantenspuit en sproeien maar.
Plantaardige oliespray
Een huisgemaakt insecticide op basis van plantaardige olie dat effectief werkt tegen bladluizen, mijten, dondervliegjes enz.
Recept: meng een kopje plantaardige keukenolie (zonnebloem, arachide, koolzaad) met een eetlepel (bij voorkeur milde) zeep. Dek af en schud goed. Wanneer je gaat sproeien meng je twee koffielepels van het mengsel met een liter water. Richt direct op de aangetaste delen van de plant.
Lookspray
Lookgeur: je moet ervan houden. Insecten houden er meestal niet van. Doden doet deze huisgemaakte lookspray niet, maar ze vluchten er wel voor.
Recept: pel alle teentjes van twee bollen knoflook en pureer ze in de blender met een scheutje water. Laat een nachtje rusten. Doe de puree in een literkan en voeg anderhalf kopje plantaardige olie toe en een koffielepel milde vloeibare zeep. Vul de literkan aan met water. Wanneer je gaat sproeien meng je één kopje van dit mengsel met een liter water. Sproei overvloedig over de planten.
Natuurlijkvriendelijk: Substral Naturen gamma
Zoek je een gebruiksklare oplossing? Neem dan zeker een kijkje bij het specifieke gamma van Substral Naturen producten voor ongediertebestrijding. Effectief en natuurvriendelijk.
Conclusie
Dit is nog nog maar een greep uit alle natuurvriendelijke tips & tricks die je kunnen helpen om je moestuin gezond te houden. Enkele vuistregels wijzen je zeker de weg:
- begin bij de grond van de zaak: een gezonde, goed onderhouden, vocht- en voedselrijke bodem met de juiste structuur is de beste basis voor gezonde, sterke planten;
- kom te weten over welk ongedierte het precies gaat dat voor problemen zorgt;
- houd ongewenste beestjes zoveel mogelijk weg van je plantgoed;
- kijk of andere beestjes of planten je kunnen helpen;
- als je toch ongedierte moet gaan bestrijden, kies dan voor natuurvriendelijke oplossingen.
Kom je er zelf niet uit? Geen nood, er zijn altijd adviseurs van Team Tuingeluk in jouw lokale Aveve-winkel.